In gezinnen kan er soms sprake zijn van problemen die de onderlinge relaties verstoren en het dagelijks leven bemoeilijken. Misschien is er sprake van gedragsproblemen bij een kind, hebben ouders moeite met de opvoeding, of spelen er communicatieproblemen waardoor iedereen langs elkaar heen lijkt te leven. In zulke gevallen kan een gezinsdiagnostisch onderzoek uitkomst bieden. Maar wat houdt zo’n onderzoek precies in en hoe werkt het? In deze blog duiken we dieper in op het begrip gezinsdiagnostiek en leggen we uit hoe een gezinsdiagnostisch onderzoek verloopt. We bespreken ook de relatie met intensieve ambulante gezinsbehandeling. Deze blog geeft je een goed inzicht in de rol van gezinsdiagnostiek bij het versterken van gezinnen en het oplossen van problemen.
Wat is gezinsdiagnostiek?
Gezinsdiagnostiek is een proces waarbij een professioneel onderzoek wordt uitgevoerd naar de dynamiek en de problemen binnen een gezin. Het doel is om een volledig beeld te krijgen van wat er speelt en om inzicht te krijgen in de oorzaken van de problemen. Hierbij wordt niet alleen gekeken naar het gedrag van individuele gezinsleden, maar vooral naar de onderlinge relaties, de manier waarop gezinsleden met elkaar omgaan, en de invloeden van buitenaf die een rol kunnen spelen.
Bij gezinsdiagnostiek worden verschillende methoden gebruikt om informatie te verzamelen. Dit kan bijvoorbeeld door middel van gesprekken met de gezinsleden, observaties in de thuissituatie en soms ook door gebruik te maken van vragenlijsten of andere diagnostische instrumenten. Op deze manier probeert de gezinsdiagnostische werker een zo compleet mogelijk beeld te krijgen van de krachten en moeilijkheden binnen het gezin. Met de informatie die hieruit voortkomt, kan een passend behandelplan worden opgesteld dat gericht is op het verbeteren van de situatie binnen het gezin.
Gezinsdiagnostiek kan ingezet worden bij allerlei verschillende problemen. Soms is er sprake van gedragsproblemen bij een kind die het functioneren van het gezin verstoren, maar het kan ook zijn dat er spanningen zijn tussen ouders onderling, of dat er moeilijkheden zijn rondom opvoeding. Door op een gestructureerde manier te onderzoeken wat er aan de hand is, kan de gezinsdiagnostische werker samen met het gezin inzicht krijgen in de problemen en samen werken aan een oplossing.
Hoe verloopt een gezinsdiagnostisch onderzoek?
Een gezinsdiagnostisch onderzoek verloopt meestal in verschillende fases, die we hieronder in meer detail zullen beschrijven. Het doel is altijd om samen met het gezin tot een helder inzicht te komen in wat er speelt en hoe de situatie verbeterd kan worden.
1. Intakefase
De eerste stap in een gezinsdiagnostisch onderzoek is de intakefase. In deze fase maakt de gezinsdiagnosticus kennis met het gezin en worden de eerste gesprekken gevoerd om te begrijpen wat de aanmeldingsredenen zijn. Waarom is er hulp gezocht? Wat zijn de problemen waar het gezin tegenaan loopt? In deze fase wordt er vooral geluisterd naar de verhalen van de gezinsleden, zonder direct te oordelen of conclusies te trekken. Het doel is om vertrouwen op te bouwen en een duidelijk beeld te krijgen van de zorgen die er zijn.
2. Informatie verzamelen
Na de intakefase begint de fase waarin de gezinsdiagnosticus informatie verzamelt. Dit kan op verschillende manieren gebeuren. Er worden bijvoorbeeld gesprekken gevoerd met alle gezinsleden, zowel gezamenlijk als individueel. Soms wordt er ook gebruik gemaakt van observaties. De gezinsdiagnosticus kan een keer mee-eten met het gezin, aanwezig zijn tijdens een activiteit, of simpelweg observeren hoe gezinsleden met elkaar omgaan. Daarnaast worden soms vragenlijsten afgenomen die inzicht geven in de beleving en gevoelens van de gezinsleden.
In deze fase is het belangrijk dat de gezinsdiagnosticus een compleet beeld krijgt van de krachten en uitdagingen binnen het gezin. Wat zijn de sterke kanten van het gezin? Waar zit de pijn? En wat is de geschiedenis van de problemen? Alle informatie die in deze fase verzameld wordt, helpt om uiteindelijk een behandelplan op te stellen dat goed aansluit bij de behoeften van het gezin.
3. Analyse en advies
Wanneer alle benodigde informatie is verzameld, gaat de gezinsdiagnosticus over tot de analyse. Hierbij wordt gekeken naar de verbanden tussen verschillende problemen en naar de manier waarop gezinsleden elkaar beïnvloeden. Vaak zijn er bepaalde patronen in de interacties te herkennen die ervoor zorgen dat de problemen in stand blijven. Deze patronen worden geanalyseerd en besproken met het gezin.
Op basis van deze analyse stelt de gezinsdiagnosticus een advies op. Dit advies kan bestaan uit een voorstel voor een behandelplan, waarin bijvoorbeeld intensieve ambulante gezinsbehandeling wordt aanbevolen. Het doel van dit advies is om het gezin te helpen bij het doorbreken van negatieve patronen en het versterken van de positieve kanten van het gezinsleven. Door samen met het gezin te werken aan oplossingen, ontstaat er een behandeling die goed aansluit bij de specifieke situatie en die haalbaar is voor alle gezinsleden.
4. Terugkoppeling en behandeling
De laatste stap in een gezinsdiagnostisch onderzoek is de terugkoppeling. In deze fase worden de bevindingen van het onderzoek besproken met het gezin. Hierbij is er aandacht voor de inzichten die zijn opgedaan, maar ook voor de gevoelens en reacties van de gezinsleden op deze inzichten. Samen wordt gekeken naar wat er nodig is om de problemen op te lossen en welke stappen er genomen kunnen worden.
Vaak volgt na een gezinsdiagnostisch onderzoek een behandeltraject, bijvoorbeeld in de vorm van intensieve ambulante gezinsbehandeling. Dit houdt in dat een gezinsbehandelaar regelmatig bij het gezin thuis komt om samen te werken aan de doelen die in het gezinsdiagnostisch onderzoek zijn vastgesteld. Het voordeel van deze aanpak is dat er direct gewerkt kan worden in de thuissituatie, waar de problemen zich afspelen. De gezinsbehandelaar biedt praktische handvatten en helpt bij het doorbreken van negatieve patronen.
Wat zijn de voordelen van gezinsdiagnostiek?
Gezinsdiagnostiek biedt veel voordelen voor gezinnen die met problemen te maken hebben. We zetten de belangrijkste voordelen hieronder op een rij:
- Inzicht in de oorzaken: Gezinsdiagnostiek richt zich niet alleen op de symptomen van een probleem, maar juist op de oorzaken. Dit zorgt ervoor dat de behandeling gericht is op de kern van het probleem, waardoor er een duurzame oplossing gevonden kan worden.
- Samenwerking met het gezin: Een gezinsdiagnostisch onderzoek is geen eenzijdig proces, maar juist een samenwerking tussen de gezinsdiagnosticus en het gezin. Gezinsleden worden actief betrokken bij het onderzoek en de behandeling, waardoor er draagvlak ontstaat voor de oplossingen die worden voorgesteld.
- Behandeling op maat: Omdat gezinsdiagnostiek zich richt op de specifieke situatie van een gezin, is de behandeling altijd op maat. Dit zorgt ervoor dat de hulp goed aansluit bij de behoeften van het gezin en dat er sneller positieve veranderingen te zien zijn.
